Betekenisvolle Creativiteit

Het concept betekenisvolle creativiteit is een geconstrueerd begrip binnen het creatief vakonderwijs in Nederland dat de actie omschrijft waarbij het fenomeen creativiteit het individu overstijgt en resulteert in een gezamenlijke inspanning met maatschappelijke waarde. Het resultaat van deze collectief toegepaste creativiteit is oneindige reeks aan waarneembare ‘co-producten’ en (gecalculeerde) bijproducten die elk hun waarde ontlenen aan de mate waarin zij, bewust dan wel onbewust, op duurzame wijze bijdragen aan de samenleving.

Het begrip betekenisvolle creativiteit werd van 2020–2024 binnen de organisatie en in het onderwijs van SintLucas toegepast als instrument om (a) het kritisch reflecterend vermogen te vergroten, (b) meer ruimte te creëren voor experiment, (c) de rol van vormgeving voor de samenleving te herwaarderen, en (d) het belang van materialiteit en belichaming in het onderwijs te onderstrepen als alternatieve vorm van kennisontwikkeling.

Waar de betekenis van het woord creativiteit in de tot nu toe meest onderzochte contexten (Amerika & China) vanuit systematisch oogpunt kan worden opgevat als een interactie tussen creatieve [actoren] (zowel mens en machine/gereedschap als materiaal), creatieve producten en hun omgeving , wordt betekenis in deze samenstelling gedefinieerd als een constante verbindende factor die ten minste twee entiteiten verbindt en er voor zorgt dat het ontstane geheel altijd meer is dan de som der delen (1+1= >3).

Betekenisvolle creativiteit kan worden beschouwd als de wenselijke opbrengst van een reflectieve collectieve handeling die wordt verwezenlijkt op basis van kritisch ontworpen en inherente intenties. Ofwel; creativiteit is betekenisvol als deze duurzaam kan worden toegepast in een bredere maatschappelijke context .

Achtergrond

Oorsprong
Het begrip betekenisvolle creativiteit werd door het eerste practoraat van SintLucas geïntroduceerd als onderdeel van een zoektocht naar de betekenis van creativiteit binnen de school. Het ontstond naar aanleiding van een interne uitvraag waaruit bleek dat creativiteit volgens betrokkenen nooit “zomaar” is, maar altijd geladen moet worden met betekenis. Om dat verder te onderzoeken, werd ontwerpgericht onderzoek ingezet met als doel het begrip op een passende en duurzame manier te ontwikkelen.

De pitch van Harry Puts
In zijn oorspronkelijke pitch stelde Harry Puts (2019) dat betekenisvolle creativiteit “dé unieke vorm van creativiteit is die de identiteit van SintLucas tastbaar en herkenbaar maakt” en dat SintLucas dit begrip zou kunnen claimen. Volgens Puts zou de school zich daarmee kunnen profileren als voorloper en vernieuwer binnen de creatieve industrie. Collega’s die hierover bevraagd werden, brachten echter uiteenlopende interpretaties in. Puts concludeerde dat creativiteit bij SintLucas altijd “betekenis-vol” is, maar dat er geen eenduidige definitie bestond.

Visieontwikkeling 2025–2027
Tijdens de actualisatie van Visie2025 naar Visie2027 is het begrip opnieuw onderwerp van gesprek geweest. In zes sessies met 120 medewerkers van SintLucas werd gediscussieerd of de term expliciet in de nieuwe visie moest worden opgenomen. De meningen liepen uiteen: sommigen zagen in betekenisvolle creativiteit een waardevolle nuancering en kader voor het begrip creativiteit, terwijl anderen het te beperkend of overbodig vonden.

Discussie en besluit
Uiteindelijk is besloten de term niet langer nadrukkelijk te gebruiken en in plaats daarvan kernwoorden vast te leggen die beter aansloten bij de beroepen waarvoor SintLucas opleidt (SintLucas, 2023). De discussie maakte duidelijk dat samengestelde begrippen vaak meer vragen oproepen dan dat ze richting geven, en dat de behoefte aan een gedeelde taal groot is.

Huidige betekenis
Interviews die practoraatsleden met 24 docenten bij SintLucas voerden bevestigen dat er binnen de school verschillende interpretaties bestaan van kernbegrippen zoals creativiteit. Tegelijkertijd gaven veel van de geinterviewden aan behoefte te hebben aan een gedeelde taal (of “vormtaal”) om samenwerking en onderwijs beter te kunnen duiden. Deze zoektocht naar gemeenschappelijkheid is beschreven in De Laatste Makers. Een interdisciplinaire zoektocht naar een mogelijke toekomst van creatieve vakschool SintLucas (Van Middelkoop et al., 2025). Hierin worden thema’s en spanningsvelden benoemd die als aanknopingspunt dienen om het gesprek over taal en betekenis in de creatieve beroepspraktijk voort te zetten.